Obavještenje za javnost povodom presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu ’Bijelić protiv Crne gore i Srbije’
Evropski sud za ljudska prava objavio je 28. aprila 2009. godine presudu u predmetu Bijelić v. Montenegro and Serbia, u kojoj je utvrđeno da je Crna Gora prekršila pravo Svetlane i Ljiljane Bijelić na mirno uživanje imovine, garantovano članom 1 Protokola 1 Evropske konvencije o ljudskim pravima, zbog toga što počev od 31. maja 1994. godine (odnosno od 3. marta 2004. godine, od kada je Crna Gora u nadležnosti Evropskog suda za ljudska prava) do danas nije izvršila presudu kojom je utvrđeno stanarsko pravo njihove majke na stanu i istovremeno naređeno njihovom ocu da se iseli iz stana.
Akciji za ljudska prava, kao i Venecijanskoj komisiji, u ovom predmetu je dopušteno da podnesu pismena mišljenja u svojstvu umješača – prijatelja suda (amicus curiae) u pogledu vremenske nadležnosti Evropskog suda za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru (stavovi 65 i 66 presude).
Evropski sud je odredio da je Crna Gora dužna da, u roku od tri mjeseca pošto presuda postane konačna, obezbijedi izvršenje presude kojom je određeno da otac podnositeljki predstavke napusti stan, kao i da država po osnovu pravičnog obeštećenja za pretrpljenu nematerijalnu štetu sestrama Bijelić isplati 4500 eura i sudske troškove u iznosu od 700 eura. U slučaju da se ne obezbijedi izvršenje presude u tom roku, Crna Gora je obavezana da podnositeljkama predstavke isplati ukupno 92000 eura na ime naknade štete.
U ovom slučaju, Evropski sud je utvrdio da do izvršenja presude nije došlo zbog toga što policija od 1994. nije obezbijedila odgovarajuću asistenciju izvršnom sudiji i izvršiteljima da sprovedu prinudno iseljenje protivnika izvršenja iz stana (oca sestara Bijelić). Utvrđeno je (vidi stav 32 presude) da je policija konačno 15. 2. 2007. godine obavijestila izvršnog sudiju da je izvršenje presude prinudnim iseljenjem previše opasno, jer bi protivnik izvršenja mogao da raznese cijelu zgradu putem daljinskog upravljača, a da službenici policije nijesu odgovarajuće opremljeni da se suoče sa takvom situacijom. Policija je tada predložila da država podnositeljkama predstavke umjesto tog njihovog stana da neki drugi stan. Izvršni sudija Osnovnog suda u Podgorici ponovo je zahtijevao od Ministarstva pravde 19. 11. 2007. da obezbijedi odgovarajuću asistenciju policije za prinudno iseljenje.
Ovo je prva presuda Evropskog suda za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru i važna je posebno zbog toga što je njome nesporno utvrđeno da je ovaj sud nadležan da razmatra predstavke koje se odnose na kršenje ljudskih prava od strane državnih organa Crne Gore počev od 3. marta 2004. godine, kada su Srbija i Crna Gora obavijestile Savjet Evrope o ratifikaciji Evropske konvencije o ljudskim pravima, a ne od 6. juna 2006. godine, od kada je Komitet ministara utvrdio da Crnu Goru kao nezavisnu državu obavezuje Konvencija. Ovo je posebno značajno zbog toga što je Evropski sud za ljudska prava izričito potvrdio kontinuitet važenja ljudskih prava i shvatanje Komiteta za ljudska prava da „od trenutka kada ljudi na određenoj teritoriji steknu pravo na zaštitu osnovnih prava iz međunarodnih ugovora, ta zaštita nastavlja da im pripada, bez obzira na promjenu vlade u državi ugovornici, na podjelu te države ili na sukcesiju država”, na koje je u svom mišljenju posebno ukazala i Akcija za ljudska prava. Važno je primijetiti da se Vlada Crne Gore takodje nije suprotstavila tumačenju da je Konvencija obavezuje od 2004. godine.
Imajući u vidu ovo potvrđeno načelo kontinuiteta zaštite ljudskih prava iz međunarodnih ugovora, Akcija za ljudska prava ponovo ističe svoje neslaganje sa praksom Ustavnog suda Crne Gore da odbacuje sve ustavne žalbe i predloge za ocjenu ustavnosti koji su podnijeti na osnovu odredbi starog Ustava, samo zbog toga što se tiču Ustava koji je prestao da važi, iako su i tada, kao i danas važila ista prava garantovana međunarodnim ugovorima. Na ovaj način smatramo da je Ustavni sud propustio da obezbijedi djelotvornu zaštitu ljudskih prava.
Takođe je važno što je po prvi put i u odnosu na Crnu Goru međunarodni sud utvrdio da dugotrajno neizvršenje pravosnažne presude dovodi do kršenja ljudskih prava, kao što je pravo na mirno uživanje imovine, i očekujemo da ova presuda posebno doprinese ubrzavanju svih dugotrajnih izvršnih postupaka u Crnoj Gori.
