Protekle nedjelje je konačno pravosnažno okončano suđenje odgovornima za stradanje najmanje 35 ljudi i djece u brodolomu čamca ”Mis Pat” u Crnoj Gori 1999. godine.

Posle gotovo 15 godina suđenja, a 19 od brodoloma, na kazne zatvora od 8, 7 i 6 godina za krivično djelo Teško djelo protiv opšte sigurnosti (čl. 338, st. 2 KZCG), osuđeni su Saša Boreta, Ismet Balja, Agim Gaši i Refik Hodžić. Prva trojica, osuđeni na 8 i 6 godina zatvora, organizovali su preko Crne Gore ilegalni prevoz Roma sa Kosova za Italiju premalim čamcem ”Mis Pat”, što je dovelo do tragedije, dok je na 7 godina osuđen Refik Hodžić, koji je čamcem i upravljao, iako za to nije imao dozvolu. Pored Hodžića, brodolom je preživio samo jedan putnik, koji je svjedočio u postupku, a koji je i jedini od učesnika događaja efikasno kažnjen u Crnoj Gori još 1999. godine zbog ilegalnog prelaska granice.

U septembru 2017. godine, Evropski sud za ljudska prava je presudio da je Crna Gora u ovom slučaju prekršila pravo na život zbog neefikasnog procesuiranja odgovornih za ovu tragediju (Randjelović and others v. Montenegro). Vlada Crne Gore, koju su zastupali Zoran Pažin i Valentina Pavličić, tvrdila je da država nije odgovorna za neefikasnu istragu i suđenje pa poravnanje sa rođacima stradalih žrtava nije ni predloženo.

Iako je osnovna istraga sprovedena u roku od 3 mjeseca od brodoloma i 7 osoba optuženo još 1999. godine, suđenje je počelo tek 2003. godine, a od onda je počinjalo 3 puta ispočetka, jer je optužnica mijenjana i istraga ponavljana. Brojna suđenja su odlagana, jer jednom okrivljenom nije uspjela dostava optužnice iako se nalazio u pritvoru u Podgorici, jer dugo nije bio obezbijeđen tumač za romski jezik, jer advokati okrivljenih nisu dolazili na suđenja, jer se predugo čekalo na nalaz vještaka, zbog promjene sudija i pogrešne odluke o nadležnosti.

Preniske kazne odgovornima za ovu tragediju, traljavo vođena istraga i nerazumno dug sudski postupak omalovažili su brojne žrtve ovog masovnog zločina, koji je zahtijevao da pravosuđe, koje bi da bude dio Evropske unije, pokaže svoje najbolje lice. Poređenja radi, za pogibiju 32 osobe u udesu italijanskog kruzera ”Kosta Konkordija”, kapetan kruzera je u Italiji pravosnažno osuđen na 16 godina zatvora i to u roku od 5 godina, dok je Hodžić, koji je upravljao čamcem ”Mis Pat”, na kome je stradalo najmanje 35 osoba, osuđen na 7 godina posle 15 godina suđenja, iako se nalazi u bjekstvu. Pri tom, utvrđeno je da je italijanski kapetan doveo do brodoloma postupajući iz nehata, pa nije, kao Hodžić, namjerno upravljao brodom bez vozačke dozvole i nelegalno, za novac, krijumčario imigrante u brodu registrovanom za deset puta manje osoba od broja putnika koje je ukrcao, kao što je utvrđeno u slučaju ”Mis Pat”.

Za Teško djelo protiv opšte sigurnosti, okrivljeni su mogli dobiti kaznu do 12 godina zatvora, a osuđeni su na 8, 7 i 6. Te 1999. godine, u Krivičnom zakoniku nije postojalo djelo Krijumčarenje ljudi, pa njima zapravo nije ni suđeno zbog krijumčarenja ljudi sa Kosova preko Srbije i Crne Gore u Italiju, što bi sada predstavljalo posebno krivično djelo.

HRA je 2011. godine u izvještaju ”Ljudska prava u Crnoj Gori 2010-2011” kritikovala to što prvostepena presuda u slučaju ”Mis Pat” nije bila donijeta ni posle osam godina suđenja. U tom izvještaju je još tada zaključeno: ”i državno tužilaštvo i sud su pokazali krajnje neodgovoran stav prema zaštiti prava na život u Crnoj Gori. Opravdano se postavlja pitanje da li je ovoliko odugovlačenje posljedica diskriminacije jer su žrtve Romi”.

Vođenje istrage i sudskog postupka u ovom slučaju, kao i propust da se istraži da li je slučaj ”Mis Pat” bio jedini slučaj krijumčarenja ljudi za Italiju i ugrožavanja njihovih života, zaslužuje ozbiljno ispitivanje, koje nikada nije sprovedeno, iako je to od Skupštine Crne Gore zahtijevao njen poslanik Koča Pavlović.

Očekujemo da sada i presuda Evropskog suda za ljudska prava da je Crna Gora prekršila pravo na život ljudi i djece stradalih na ”Mis Pat” dovede do takvog preispitivanja i izvlačenja pouka za neka bolja vremena.