ODLUKA SUDA U STRAZBURU U PREDMETU MARTINOVIĆ PROTIV CRNE GORE
Evropski sud za ljudska prava danas je donio odluku u predmetu Martinović protiv Crne Gore (44993/18), kojom je odbacio predstavku Milorada Martinovića podnijetu zbog povrede prava na zabranu mučenja, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja (čl. 3 EKLJP) i prava na djelotvorni pravni lijek (čl.13 EKLJP), a zbog nedjelotvorne istrage policijske torture koju je doživio u Podgorici u oktobru 2015. godine, posle okončanja protesta u organizaciji političke koalicije Demokratski front. Martinovića je u ovom postupku zastupala izvršna direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc-Prelević.
Iako je Martinoviću država obezbijedila naknadu štete u iznosu od 130.000 eura zbog ovog događaja, ona nije obezbijedila i da odgovaraju svi službenici policije koji su zloupotrijebili javna ovlašćenja i povjerena sredstva prinude i sproveli apsolutno zabranjen akt torture. Procesuirana su samo dvojica pripadnika Specijalne antiterorističke jedinice Uprave policije (SAJ), koji su se prijavili i priznali zločin, kao i njihov komandant zbog prikrivanja svih izvršilaca krivičnog djela torture.
Akcija za ljudska prava je 28.04.2017. godine podnijela ustavnu žalbu za Martinovića, kojima je od Ustavnog suda Crne Gore tražila da utvrdi kršenje ljudskog prava na zabranu mučenja, nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja i naredi sprovođenje istrage u skladu s evropskim standardima, jer državno tužilaštvo nije obezbijedilo djelotvornu istragu u konkretnom slučaju. Ustavni sud je 25.07.2017. godine na sjednici vijeća jednoglasno usvojio tu žalbu i utvrdio da je Martinović žrtva kršenja čl. 28 Ustava Crne Gore i čl. 3 Evropske konvencije o ljudskim pravima (zabrana mučenja) kako zbog samog mučenja koje je preživio od policije, tako i zbog toga što državno tužilaštvo nije djelotvorno istražilo incident od 24.10.2015. godine. Ustavni sud je zaključio da činjenica da je tužilaštvo podiglo optužnice protiv komandanta SAJ i dva pripadnika te jedinice ne znači da je sprovedena djelotvorna istraga ,,kod činjenice da su ta dva lica sama priznala izvršenje krivičnog djela”. Međutim, Osnovno državno tužilaštvo u Podgorici ni posle odluke Ustavnog suda nije sprovelo istragu policijskog nasilja prema Martinoviću tako da dovede do procesuiranja više izvršilaca. U istrazi je došlo do propusta kao što su kontaminacija dokaznog materijala od strane kriminalističkog tehničara, organizovano je prepoznavanje ograničenog kruga ljudi koje nije dovelo do rezultata, nije istražena informacija o priznanju jednog policijskog službenika da je učestvovao u prebijanju Martinovića i sl.
Tročlano vijeće Evropskog suda, sastavljeno od troje sudija, Mārtiņša Mitsa, Jovana Ilievskia i Ivane Jelić, utvrdilo je da Martinović više ne može da tvrdi da je ,,žrtva” u smislu člana 34 Konvencije i da njegova žalba na osnovu člana 3 i člana 13 Konvencije mora biti odbačena u skladu sa članom 35 stav 3 (a) i 4 Konvencije. Za ovakvu odluku istakli su tri razloga. Prvo, Sud je primijetio da je Ustavni sud Crne Gore utvrdio povredu materijalnog i procesnog aspekta člana 3 u slučaju podnosioca predstavke – čime je izričito prihvatio povredu na koju se žalio podnosilac predstavke i, ustvari, tako zadovoljio prvi uslov propisan u praksi Suda. Drugo, podnosilac predstavke je postigao dogovor sa državom i time dobio odštetu od 130.000 eura za svu postojeću i buduću štetu vezanu za ovaj događaj, i novčanu i nematerijalnu, što je ispunilo drugi uslov. Treće i konačno, sprovedena istraga je dovela do: (a) identifikacije dva neposredna izvršioca, X i Y, kojima se trenutno sudi za mučenje i nanošenje teških tjelesnih povreda, i (b) krivičnog gonjenja i izricanja kazne komandantu relevatne policijske jedinice za pomaganje počiniocu nakon izvršenja krivičnog djela.
Izvršna direktorica Akcije za ljudska prava, Tea Gorjanc Prelević, koja je zastupala Martinovića u ovom predmetu, daje sledeću izjavu:
“Za razliku od slučaja Zlatarske ulice (Baranin and Vukčević v. Montenegro), u kome je utvrđena odgovornost države za nesprovođenje djelotvorne istrage policijskog zlostavljanja, a gdje je procesuiran samo komandant SAJ zbog pomaganja izvršiocima posle učinjenog krivičnog djela, Sud se u ovom predmetu zadovoljio time što je država procesuirala i dva pripadnika SAJ-a za torturu nad Martinovićem. Iako nema detaljnijeg obrazloženja, očigledno nisu prihvaćeni naši argumenti da se na snimku vidi da je u torturi učestvovalo mnogo više od dvojice policajaca (Evropski komitet protiv mučenja (CPT) je u svom izvještaju naveo da ih je bilo 20), i da je istraga morala da bude vođena tako da se utvrdi odgovornost svih.
Ova odluka nažalost može da uspostavi pravilo da je u slučajevima policijske torture u kojoj učestvuje više policajaca dovoljno naći bar nekog ko je spreman ili primoran da preuzme odgovornost umjesto svih ostalih. To nije dovoljno ni za sprečavanje policijske torture, ni za ostvarivanje pravde za žrtve. Svi koji su učestvovali u torturi su kriminalci u policijskim uniformama. Naše društvo ne smije biti prepušteno takvim policajcima da ga štite.
Čestitam Miloradu Miju Martinoviću na istrajavanju na prijavi policijske torture i zahvaljujem mu na povjerenju koje je ukazao Akciji za ljudska prava da ga zastupa u ovom predmetu. Nastavićemo da insistiramo kod novog rukovodstva Uprave policije i državnog tužilaštva na utvrđivanju odgovornosti svih počinilaca policijske torture u njegovom slučaju i drugim slučajevima.”
HRA u saradnji sa Evropskom asocijacijom za pravo i finansije (EALF) prati donošenje presuda Evropskog suda za ljudska prava. Radi se o volonterskom projektu ovih NVO.
