ULOGA CRNE GORE U RATOVIMA DEVEDESETIH: “OD DOSLJEDNOG RATNIKA DO (NE)VOLJNOG SAVEZNIKA”
Momir Bulatović, Branko Kostić i Milo Đukanović
Građani Crne Gore ne znaju dovoljno o učešću Crne Gore u ratovima na prostoru bivše SFR Jugoslavije od 1991. do 1999. godine, pokazalo je istraživanje javnog mnjenja koje je Akcija za ljudska prava (HRA) sprovela u junu 2020. godine uz pomoć agencije De Facto i uz podršku Programa Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP) i Vlade Velike Britanije.
Preko polovine ispitanika (57,9%) je saopštilo da su nedovoljno informisani o učešću Crne Gore u ratovima devedesetih godina. Od onih koji su smatrali da su informisani, oko 24.2% je reklo da se Crna Gora “branila” u tim ratovima, 16.2% da je bila “agresor”, dok je 16.1% iznijelo stav da u ratovima “uopšte nije učestvovala”. Rezultati istraživanja su dostupni ovdje.
Imajući u vidu ove rezultate, zamolili smo profesora dr Šerba Rastodera i mr Novaka Adžića, autore nedavno objavljenog trotomnog djela „Moderna istorija Crne Gore 1988-2017, od prevrata do NATO pakta” u izdanju Vijesti, da pripreme kraći tekst o učešću Republike Crne Gore u svim ratovima koji su pratili raspad bivše Jugoslavije, počev od rata u Sloveniji, preko ratova u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i na Kosovu, odnosno rata sa NATO.
“Crna Gora je učestvovala u sva četiri rata koja su vođena ’90-tih godina na području bivše Jugoslavije (u Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, na Kosovu i sa NATO). Ulogu Crne Gore u ta četiri rata je odredila njena faktička politička moć unutar državne tvorevine koja je učestvovala u ovim ratovima (Savezne Republike Jugoslavije – SRJ), u kojoj je Republika Crna Gora (RCG) formalno činila 50%. Faktička moć RCG je bila takva da je ona tokom prva tri sukoba u procesu raspada Jugoslavije igrala ulogu satelita politike Slobodana Miloševića, koji je bio predsjednik Republike Srbije, a onda i predsjednik SRJ. Crna Gora je postala i najgorljiviji pobornik sukoba (naročito tokom ratnih operacija u Hrvatskoj, oko Dubrovnika) sa najvećim stepenom mobilizacije, nekoliko puta većim i od onoga u Srbiji. Dinamika razvoja unutrašnjih političkih odnosa u državnoj zajednici, unutar kojih je, posle okončanja rata u Bosni i Hercegovini, bilo vidljivo udaljavanje crnogorskog rukovodstva od Miloševićeve ratne politike, na kraju je dovela do opšte polarizacije i sukobljavanja i do toga da je Vojska Jugoslavije (VJ) preuzela ulogu „političke batine” u odnosu na Crnu Goru, pokušavajući da je zadrži unutar jedinstvenog „ratnog fronta” kvazijugoslovenske zajednice. Uočavaju se pri tom dvije bitne stvari – komanda nad VJ, oružanom silom SRJ, koja je ustavno bila definisana kao podijeljena, faktički je stalno bila u rukama Srbije, dok odgovornost za rat i ratne zločine (kojih je bilo i na području Crne Gore), bar kada su bili u pitanju najodgovorniji faktori iz Crne Gore, međunarodni i domaći sudovi nisu prepoznali.”
Tekst je objavljen u okviru projekta “Ka pravdi za žrtve ratnih zločina” koji Akcija za ljudska prava (HRA) sprovodi u okviru Regionalnog projekta o ratnim zločinima (RWC), koji implementira Program za razvoj Ujedinjenih nacija (UNDP) uz podršku Vlade Velike Britanije. Sadržaj teksta je isključivo odgovornost autora i ne odražava nužno stavove UNDP i Vlade Velike Britanije.
