Iako su zatvorski službenici 15. januara 2015. godine u Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS) mučili Miloša Kruščića, Osnovno državno tužilaštvo u Podgorici nije sprovelo djelotvornu istragu, a Viši sud u Podgorici nije izrekao adekvatnu kaznu jer ih je osudio samo uslovnim osudama, utvrdio je Ustavni sud Crne Gore u odluci po ustavnoj žalbi.

Ustavni sud je utvrdio da je podnosiocu ustavne žalbe prekršeno pravo zabrane mučenja u materijalnom i procesnom aspektu. Ocijenio je da su uslovne osude izrečene službenicima ZIKS-a, Božu Duboriji i Časlavu Lekoviću, bile nesrazmjerne težini povrede prava na zabranu mučenja, koje je predviđeno članom 28 Ustava Crne Gore i članom 3 Evropske konvencije o ljudskim pravima, pa je ukinuo odluku Višeg suda i vratio predmet na ponovni postupak i odlučivanje.

Odluku su donijele sudije Snežana Armenko, Momirka Tešić i Faruk Resulbegović. Miloša Kruščića je pred Ustavnim sudom zastupala Tea Gorjanc Prelević, izvršna direktorica Akcije za ljudska prava.

Ustavni sud je ovom odlukom uspostavio važan standard kažnjavanja za mučenje u Crnoj Gori. Preblagu kaznenu politiku crnogorskih sudova u ovoj oblasti ranije su kritikovali i Evropski komitet za sprječavanje torture (CPT) i Komitet protiv torture UN (CAT), koji su upozoravali da uslovna osuda za mučenje znači nekažnjivost i da je to neprihvatljivo.

Akcija za ljudska prava naglašava da pravda osvojena za Miloša Kruščića ne smije ostati samo pitanje jednog slučaja – ona mora da natjera nadležne da obezbijede da crnogorsko pravosuđe štiti apsolutno ljudsko pravo na zabranu zlostavljanja u skladu s međunarodnim standardima.

Tokom tzv. „januarskog incidenta“ u ZIKS-u 2015. godine, zatvorski policajci su Kruščića, prilikom sprovođenja u Disciplinsko odjeljenje Kazneno-popravnog doma u Spužu, šest puta udarili gumenom palicom, nanoseći mu fizičke povrede. Ustavni sud je, na osnovu dokaza i medicinskih nalaza, utvrdio da je Kruščić pretrpio ozbiljne fizičke i psihičke bolove i da upotreba sile nad njim nije imala nikakvo opravdanje.

Međutim, Osnovno državno tužilaštvo u Podgorici (ODT) nije sprovelo ni hitnu ni temeljnu istragu. Ustavni sud je utvrdio da je državno tužilaštvo, iako su mu ključni dokazi o mučenju Kruščića bili dostupni još 2015. godine, više od dvije i po godine odlagalo da sasluša zatvorske policajce Duboriju i Lekovića u svojstvu osumnjičenih. Ispitani su tek 23. juna 2017, a optužnica protiv njih je podignuta 29. septembra te godine.

Ustavni sud je zaključio i da istraga nije bila temeljna “jer je tužilaštvo propustilo da podvrgne provjeri i objektivno ocijeni sve dokaze koji su bili neophodni da se utvrde relevantne činjenice u vezi sa spornim događajem, već je to učinilo tek dvije godine kasnije, čime je povrjeđen i standard hitnosti”. Štaviše, Ustavni sud je utvrdio i da do danas nisu identifikovani svi službenici ZIKS-a koji su učestvovali u mučenju Kruščića, te da je mogućnost njihovog krivičnog gonjenja zastarjela, što samo po sebi ukazuje da je istraga bila nedjelotvorna prema praksi Evropskog suda za ljudska prava.

Kada je riječ o kaznama, tadašnja sutkinja Osnovnog suda u Danilovgradu Sonja Keković, osudila je zatvorske policajce na po šest mjeseci zatvora. Da je ta kazna ostala na snazi, dovela bi do prekida radnog odnosa okrivljenih, i onemogućila ih da nastave da rade taj posao, što bi bilo u skladu s međunarodnim standardom apsolutne zabrane torture. Međutim, sudsko vijeće Višeg suda u Podgorici je preinačilo te kazne u uslovne osude. To sudsko vijeće činili su Miljana Pavlićević kao predsjednica vijeća i Sonja Cvjetičanin Ognjenović i Radomir Ivanović, kao članovi vijeća.

Ustavni sud je zaključio da uslovna kazna nije adekvatan odgovor na kršenje zabrane mučenja, pozivajući se na praksu Evropskog suda za ljudska prava, jer nije srazmjerna težini krivičnog djela i ne pruža potreban odvraćajući efekat koji bi spriječio buduće zloupotrebe. Zaključeno je da “očigledna nesrazmjera između težine djela i sankcije izrečene državnim službenicima” zahtijeva intervenciju Ustavnog suda, pa je odluka Višeg suda ukinuta i predmet vraćen na ponovni postupak.

Ustavni sud je posebno imao u vidu da je Viši sud u Podgorici na strani okrivljenih cijenio isključivo olakšavajuće okolnosti, dok od otežavajućih nije cijenio ni jednu, iako je je Ustavni sud zapazio da “nijedan od zatvorskih policajaca nije pokazao znake kajanja, već su tokom postupka negirali bilo kakvo zlostavljanje s njihove strane”.

Ustavni sud je posebno zapazio da je jedan izvršilac mučenja, Božo Duborija, u drugom predmetu formiranom povodom istog događaja u ZIKS-u, zajedno sa još devet zatvorskih policajaca bio osuđen za još dva krivična djela mučenja učinjena na štetu Dragutina Jelića i Luke Lučića, i da mu je i u tom predmetu Viši sud u Podgorici prvobitno izrečenu kaznu zatvora od 9 mjeseci preinačio na uslovnu osudu, i to i prije nego što je presuda za mučenje Miloša Kruščića postala pravosnažna. Ustavni sud je našao da se i ova okolnost morala imati u vidu prilikom odmjeravanja kazne Duboriji.

Važno je i to što je Ustavni sud, kao posebno sporno, ocijenio zaključivanje Višeg suda u Podgorici da kao olakšavajuću okolnost na strani okrivljenih cijeni to što se oštećeni nije pridružio njihovom krivičnom gonjenju. Ustavni sud je naglasio, pozivajući se na relevantnu praksu Evropskog suda za ljudska prava, da “psihološki efekti maltretiranja mogu uticati na to da žrtvu čine nesposobnom da preduzme neophodne korake za pokretanje postupka protiv počinioca bez odlaganja”, pogotovo kad je žrtva nakon događaja “neprekidno pod kontrolom osoba koje su bile umiješane u zlostavljanje”, kao što je to u zatvoru bio slučaj.

Odluka Ustavnog suda je dostupna ovdje.

Povezana saopštenja:

• PROTEST ZBOG KAŽNJAVANJA MUČENJA U ZIKS-u USLOVNIM OSUDAMA