Khadija Ismayilova v. Azerbaijan (no. 2), 27.2.2020.

Evropski sud za ljudska prava je i u drugom slučaju koji je pred njim pokrenula čuvena istraživačka novinarka Kadija Ismajilova, utvrdio da joj je država Azerbejdžan prekršila ljudska prava. Ovoga puta radilo se o pravu na slobodu ličnosti iz čl. 5 st. 1 i 4 Konvencije, zato što je bila uhapšena i držana u pritvoru bez osnovane sumnje (reasonable suspicion) da je izvršila krivična djela, a sudovi nisu utvrdili nedostatak osnova za pritvor uprkos njenim pritužbama. U prethodnom predmetu Khadija Ismayilova v. Azerbaijan (o kome je HRA izvijestila u januaru 2019. godine), Sud je utvrdio da su joj prekršena prava na privatnost i na slobodu izražavanja, jer je, prvo, bila izložena prijetnjama javnim sramoćenjem ako ne prekine s izvještavanjem, pa je, kada je odbila to da učini, tajno sačinjen video snimak njenog seksualnog odnosa sa partnerom objavljen na internetu, a taj događaj po njenoj prijavi nikada nije djelotvorno istražen.

Ovoga puta Sud je utvrdio i da joj je državno tužilaštvo prekršilo pretpostavku nevinosti (čl. 6 st. 2 Konvencije) tako što je javnost obavijestilo o pokretanju krivičnog postupka protiv nje saopštenjem pod naslovom „Demaskirano nezakonito djelovanje Kadije Ismajilove“, u kome je tek pri kraju navelo da se zapravo radi samo o sumnji da je izvršila krivično djelo, koju tek treba dokazati pred sudom.

Kao u prvom predmetu, Sud je i ovoga puta našao kršenje i člana 18 Konvencije, što se inače rijetko dešava, utvrdivši da vlasti nisu tek tako pretjerano ograničile pravo novinarke na slobodu, već da je ona zapravo uhapšena i osuđena da bi je ućutkali i kaznili zbog njenog istraživačkog novinarstva, što je sasvim nedopustiv osnov ograničenja ljudskih prava.

Sud je utvrdio da je i ovaj slučaj bio dio prakse proizvoljnog hapšenja i pritvaranja kritičara vlasti, aktivista građanskog društva i branitelja ljudskih prava u Azerbejdžanu, pod optužbama za „navodno nezakonite aktivnosti neprofitnih organizacija“, da bi se nad njima vršila odmazda putem krivičnog progona i zloupotrebe krivičnog prava. Sud je posebno uzeo u obzir i to što je Ismajilovu dva dana prije njenog hapšenja šef kabineta predsjednika Alijeva javno optužio da širi laži o članovima Vlade.

Ismajilova je prvobitno uhapšena na osnovu neprovjerene tvrdnje da je kolegu navela na samoubistvo, na osnovu izjave osobe koja je naknadno saopštila da je izjavu dala pod pritiskom vlasti. Kada je postalo jasno da se namještaljka otkriva, optužena je i osuđena za navodne finansijske malverzacije za koje Sud u Strazburu nije našao nikakav razumni osnov.

Novinarki Ismajilovoj je dosuđeno 20,000 eura naknade nematerijalne štete i 5,000 eura naknade za troškove postupka. Nju su pro bono zastupale Amal Kluni, advokatica iz Londona, kao i Nani Jansen i Alinda Vermeer iz Media Law Defence Initiative, organizacije koja je pomogla HRA da pruži pravnu pomoć Tufiku Softiću i koja pomaže zastupanje Gorana Đurovića.

Tekst presude je dostupan na: https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-201340%22]}

HRA u saradnji sa NVO Evropska asocijacija za pravo i finansije (EALF – European Association for Law and Finance) prati donošenje presuda Evropskog suda za ljudska prava. Radi se o volonterskom projektu ovih NVO.