Veliko Vijeće Evropskog suda za ljudska prava je juče presudilo u predmetu Vavrička i drugi protiv Češke Republike da država ima pravo da novčano kažnjava roditelje i uskrati pristup predškolskom obrazovanju djeci koja nisu vakcinisana i da time ne krši pravo na poštovanje privatnog i porodičnog života (član 8 Konvencije).

Evropski sud je odlučivao o šest predstavki koje su podnijeli jedan roditelj i petoro nevakcinisane djece zbog toga što je roditelj kažnjen novčano zbog odbijanja da vakciniše svoju djecu, a djeci uskraćen pristup vrtiću zbog odbijanja roditelja da ih vakcinišu uprkos zakonskoj obavezi.

U predškolske ustanove u Češkoj mogu da budu primljena samo ona djeca za koju se pruži dokaz da su vakcinisana, da su stekla imunitet na neki drugi način, ili da zbog medicinskih razloga ne mogu biti podvrgnuta obaveznoj vakcinaciji, dok osoba koja ne ispunjava obaveze sprječavanja zarazne bolesti može biti novčano kažnjena sa 10 hiljada kruna ili 400 eura. (U Crnoj Gori je za isti prekršaj zaprijećena kazna od 100-2000 eura.)

Sud je primjetio da u svakom slučaju niko ne može biti prinudno vakcinisan.

U Češkoj djeca moraju da budu vakcinisana protiv 9 opšte poznatih bolesti za koje naučna zajednica vakcinaciju smatra efikasnom i sigurnom, a to su poliomijelitis (dečija paraliza), hepatitis B, tetanus, boginje, veliki kašalj, difterija, zauške, rubella i hemofilis influence tipa B. Pored ovih, propisana je i posebna vakcinacija za djecu sa posebnim zdravstvenim indikacijama u vezi pneumokokne infekcije. (U Crnoj Gori je propisana obavezna vakcinacija za djecu od istih 9 bolesti kao u Češkoj i još od tuberkuloze.)

Evropski sud je prihvatio da obavezna vakcinacija djece kao prinudna medicinska intervencija predstavlja miješanje u fizički integritet. Iako vakcinacija ni u jednom slučaju nije zapravo bila izvršena, sud je konstatovao da su djeca pretrpjela neposredne posljedice zbog nepoštovanja obaveze vakcinacije jer nisu upisana u vrtić, a i roditelj je novčano kažnjen.

Međutim, Sud je zaključio da je cilj takvih prinudnih mjera “zaštita od bolesti koje mogu da predstavljaju ozbiljan rizik po zdravlje”, što je opravdan cilj za ograničenje prava iz člana 8 Konvencije. Utvrdio je da su prinudne mjere u najboljem interesu djece i da su kao takve “neophodne u demokratskom društvu”.

Sud je zaključio da se zdravstvena politika obavezne vakcinacije sprovodi da bi se od teških zaraznih bolesti zaštitila djeca, tj. osobe koje prime vakcinu, ali i da bi se uspostavio “imunitet krda” koji štiti i one koji ne mogu da budu vakcinisani pa su zbog toga ugroženi, i oslanjaju se na kolektivni imunitet.

Sud je istakao da podržava princip “društvene solidarnosti, čija je svrha zaštita zdravlja svih članova društva, a posebno onih koji su posebno osjetljivi na određene bolesti i u čije ime se od ostatka stanovništva traži da preuzme minimalan rizik u vidu vakcinacije.”

U pogledu minimalnog rizika, među strankama nije bilo sporno da na svakih 100.000 vakcinisane djece, njih 5 ili 6 ima reakcije koje dovedu do trajnih posljedica po zdravlje. Međutim, sud je zaključio da se ti rizici mogu suzbijati preventivnim ispitivanjem, kao i provjerom kvaliteta vakcina, i da oni sami po sebi ne mogu da dovedu u pitanje opravdanost politike obavezne vakcinacije.

Zaključeno je da su prinudne mjere na koje su žalili tužitelji “u ravnoteži s opravdanim državnim ciljem zaštite od bolesti koje znatno ugrožavaju ljudsko zdravlje”.

Presuda je donijeta većinom glasova od 16 prema 1, i protiv nje nema prava na žalbu, s obzirom na to da je odlučivalo Veliko vijeće.

HRA u saradnji sa Evropskom asocijacijom za pravo i finansije (EALF) prati donošenje presuda Evropskog suda za ljudska prava. Radi se o volonterskom projektu ovih NVO.