Foto: Luka Zeković, Vijesti

Akcija za ljudska prava (HRA) izražava zabrinutost za poštovanje vladavine prava zbog odluke Osnovnog državnog tužilaštva u Podgorici da krivično goni i dva dana drži zatvorene devet građana koji su 15.2.2014. protestovali sjedenjem na pločniku, iako oni tako nisu ugrožavali policajce, niti su uništavali tuđu imovinu. Zabrinjava i to što je posle protesta na kojima je povrijeđeno devet službenika policije, od kojih jedan s težim tjelesnim povredama, do danas samo jedno lice uhapšeno i osumnjičeno za krivično djelo ”Napad na službeno lice“.

(Od 20 uhapšenih demonstranata, jedno lice je oslobođeno bez optužbe, 6 je prekršajno procesuirano zbog drskog ponašanja i odbijanja da poslušaju naredbu policijskog službenika, 13 je krivično procesuirano i lišeno slobode, od kojih čak 9 zbog sjedenja na pločniku, odnosno ”Nepostupanja po naredbi za udaljavanje”. Samo jedna osoba od svih do sada uhapšenih demonstranata osumnjičena je za krivično djelo ”Napad na službeno lice”. Dvije osobe su osumnjičene za krivično djelo ”Sprječavanje službenog lica u vršenju službene radnje” i jedna za ”Uništenje i oštećenje tuđe stvari”)[1].

Odluke državnog tužilaštva upozoravaju na nepravednu strogoću prema demonstrantima koji protestuju nenasilno. Podsjećamo da je i epilog procesuiranja incidenata na obje parade ponosa bio samo prekršajno gonjenje demonstranata, iako su brojni kamenicama fizički napadali i povrijeđivali učesnike parade u Budvi, odnosno napadače na policajce koji su obezbjeđivali paradu u Podgorici.

HRA smatra i da je odlukama Osnovnog državnog tužilaštva i istražnog sudije Osnovnog suda u Podgorici prekršeno ljudsko pravo na slobodu ličnosti pripadnika grupe građana koji su uhapšeni zbog protesta u vidu sjedenja na pločniku, odnosno sumnje da su izvršili krivično djelo ”Nepostupanje po naredbi za udaljavanje”, i ovaj naš stav u nastavku detaljnije obrazlažemo.

Takođe, očekujemo da se u postupcima pred Građanskim savjetom za kontrolu rada policije, po pritužbi u okviru ministarstva unutrašnjih poslova, odnosno pred sudom, ispitaju svi navodi o kršenju prava ove grupe demonstranata od strane policije u odnosu na njihov tretman prilikom hapšenja i zadržavanja u policiji.

U odnosu na poštovanje ljudskog prava na slobodu od strane državnog tužioca i suda, posebno zabrinjava sljedeće:

–          Zamjenik Osnovnog državnog tužioca u Podgorici je svoju odluku da liši slobode 48 časova pripadnike navedene grupe nenasilnih demonstranata zasnovao na činjenici da je ”neformalna grupa građana i za naredni dan zakazala protest na istom mjestu”,[2] a nije razmatrao ozbiljnost optužbe (za konkretno krivično djelo zaprijećena je novčana kazna odnosno zatvor do 3 mjeseca, a postoji i praktično istovjetni prekršaj), raniju osuđivanost ili ličnost onih koji su lišeni slobode u skladu s evropskim standardima (Evropski sud za ljudska prava, Clooth protiv Belgije);

–          Sudeći po zapisnicima o saslušanju, Zamjenik Osnovnog državnog tužioca u Podgorici je pojedine učesnike protesta (Bobana Batrićevića i Nina Zilića, u čije smo zapisnike imali uvid), saslušao i odredio njihovo dalje zadržavanje nakon isteka roka od 12 časova od njihovog hapšenja, iako su tada, shodno članu 264 st. 3 ZKP-a[3], morali biti pušteni na slobodu.

–          Još od nedjelje su se očekivale informacije o odluci nadležnog istražnog sudije Osnovnog suda u Podgorici po žalbi zadržanih lica protiv odluke državnog tužioca o njihovom zadržavanju, pa posebno zabrinjava saopštenje advokata Aleksandra Đurišića da mu je Osnovni sud u Podgorici odluku istražnog sudije dostavio tek juče, u utorak, 18.2.2014. Ovo dovodi u pitanje smisao zakonske odredbe po kojoj sud po žalbi mora da odluči hitno, u roku od 4 časa, i podstiče sumnju da odluka i nije donijeta u zakonskom roku.

Navedena žalba protiv rješenja tužioca o zadržavanju je osnovni pravni lijek za zaštitu ljudskog prava na slobodu – habeas corpus – na koju ima pravo svako lice u civilizovanom svijetu, pa i svi koji su iz bilo kog razloga lišeni slobode od strane bilo kog državnog organa Crne Gore. U odluci po ovoj žalbi, istražni sudija piše da je ”nakon uvida u spise ustanovio da nije bilo bitnih povreda postupka koje bi dovele do ukidanja rješenja o zadržavanju osumnjičenog”, bez daljeg obrazloženja, posebno u odnosu na žalbu o prekoračenju roka od najviše 12 časova za zadržavanje u policiji pre sprovođenja tužiocu, suprotno standardu iz prakse Evropskog suda za ljudska prava (Ilijkov v. Bulgaria, st. 94).

Apelujemo na pravosudne organe da u nastavku procesuiranja događaja u vezi protesta u subotu obezbijede neselektivnu primjenu prava i zaštite ljudska prava u skladu sa evropskim standardima. Apelujemo da se spriječi strožije tretiranje onih koji svoj protest saopštavaju nenasilno, od onih koji fizički napadaju službena lica u vršenju ovlašćenja i pri tom im i nanose povrede i uništavaju imovinu.

Takođe, primjećujemo da nažalost i u ovom slučaju državno tužilaštvo nije našlo za shodno da javnost obavijesti putem zvaničnog saopštenja svim medijima i na svojoj internet stranici o svom postupanju povodom incidenata u vezi posljednjeg protesta u Podgorici, koji predstavlja događaj od posebnog javnog interesa, kao što su bile i parade ponosa ili slučaj da strana država (Kanada) zbog propusta tužilaštva da sprovede djelotvornu istragu ugrožavanja sigurnosti, crnogorskom državljaninu odobri azil (Zdravku Cimbaljeviću). Netransparentnost državnog tužilaštva u vidu neobjavljivanja saopštenja i neodržavanja redovnih konferencija za štampu onda primorava novinare da odluke o važnim pitanjima prikupljaju putem ličnih veza, što ne doprinosi objektivnom informisanju javnosti, a ni principu jednakog postupanja prema svim medijima.

HRA tim